تلاش برای فتح مریخ: تاریخچه کاوش‌های رباتیک سیاره سرخ

همان طور که وعده داده بودم، در «یک پزشک» در رشته پست‌هایی مسائل مربوط به مأموریت مریخ‌نورد «کنجکاوی» را مورد بررسی قرار می‌دهیم، در نوشته قبلی در مورد تاریخچه علاقه‌مندی بشر به این سیاره و تأثیر آن را بر ادبیات تخیلی، نوشتم و حالا نویسنده مهمان «یک پزشک» قبل از وارد شدن به مأموریت کنجکاوی، تاریخچه کاوش‌های رباتیک مریخ را با شما مرور می‌کند.

علی عابدی: به جرأت می‌توان گفت کاوش و مطالعه مریخ تاریخچه‌ای چند صد ساله دارد. اما شاید بتوان آغاز کاوش‌های هدفمند و جدی سیاره سرخ را همزمان با اختراع تلسکوپ و تکامل آن در قرن هفدهم دانست. به هر مقدار که توانایی‌ها و کیفیت تصاویر تلسکوپ‌های جدید اختراع شده افزایش یافت، تصاویر دقیق‌تر و حاوی جزئیات بیشتری در اختیار دانشمندان و پژوهشگران قرار گرفت که به نوبه خود الهام‌بخش فرضیات و گمانه‌زنی‌های گوناگون در مورد محیط این سیاره و احتمال وجود حیات در آن (حتی از نوع تمدن‌های هوشمند) شد.

کاوشگرهای فضایی که در نیمه دوم قرن بیستم به مریخ فرستاده شدند، تأثیر شگرفی در افزایش دانش ما در مورد این سیاره و اقمار آن داشته‌اند که بخش قابل توجه آن مربوط به درک ساختار مریخ و حتی درک زیست‌شناختی آن بوده است.

فرستادن کاوشگر به مریخ و انجام مأموریت‌های اکتشافی در آن، بخش مهمی از برنامه‌های شوروی و آمریکا را در جریان مسابقه فضایی جنگ سرد تشکیل می‌داد. در همین راستا سایر کشورهای پیشرو در امر فضا از جمله اتحادیه اروپا، ژاپن، چین و حتی هند همواره سودای رسیدن به مریخ را در سر پرورانده‌اند. از دهه 1960 ده‌ها مدارگرد، مریخ‌نشین و مریخ‌نورد به مقصد سیاره سرخ فرستاده شده‌اند که هدف اغلب آنها جمع‌آوری اطلاعات از وضعیت فعلی حاکم بر این سیاره، تاریخچه آن و حتی زمینه‌سازی برای سفرهای احتمالی بشر در آینده به مریخ بوده است.

اما پیچیدگی‌های خاص در برنامه‌ریزی و مهندسی سفرهای بین سیاره‌ای همواره باعث بالا بودن میزان شکست مأموریت‌های انجام شده به مقصد مریخ به ویژه در تلاش‌های ابتدایی بوده است؛ به طوری که شاید بتوان درصد موفقیت مأموریت‌های انجام شده در مریخ را پایین‌تر از نصف (حدود 47 درصد) در نظر گرفت. هر چند که در این میان نمی‌توان از موفقیت‌های خیره کننده برخی از کاوشگرها چشم پوشی کرد. «داگ مک کیوسن» مدیر برنامه اکتشافی مریخ ناسا در این باره می‌گوید: «این مریخ است که بیشتر اوقات می‌برد!»

شوروی را شاید بتوان پیش قراول کاوش‌های رباتیک بین سیاره‌ای دانست. این کشور در بحبوحه جنگ سرد در ابتدای دهه ی 1960 اولین مأموریت بین سیاره‌ای خود را در قالب پروژه  MARS 1M (یا مارسنیک) به مرحله اجرا گذاشت که شامل دو کاوشگر مارس 1960A و مارس 1960B می شد که می‌بایست گذرهایی از نزدیکی مریخ انجام می‌دادند. اما هر دو کاوشگر به علت نقص فنی موشک‌های حامل آنها در همان مراحل ابتدایی مأموریتشان شکست خوردند.

شوروی در ادامه تلاش برای رسیدن به مریخ دو کاوشگر مریخ 1962A و مریخ 1962B را که اولی به منظور گذر از نزدیکی مریخ و دومی یک سطح‌نشین بود را اواخر سال 1962 پرتاب کرد که این دو کاوشگر نیز احتمالا به علت انفجار در حین قرار گرفتن در مدار زمین ناموفق بودند.

با این وجود شوروی همچنان مصمم به رسیدن به مریخ بود. آنها بلافاصله در همان سال 1962 کاوشگر مارس 1 را باز هم به منظور گذر نزدیک از کنار مریخ روانه ی فضا کردند. این کاوشگر در واقع آغازگر برنامه ی کاوش مریخ شوروی بود که بیش از یک دهه ادامه داشت. مارس 1 می بایست از فاصله ی 11هزار کیلومتری مریخ عبور می‌کرد و ضمن تهیه تصاویر، اطلاعاتی از ساختار جوی مریخ، میدان مغناطیسی آن، تابش‌های کیهانی و حتی ترکیبات ارگانیک احتمالی در جو مریخ به زمین مخابره می‌کرد. اما پس از برقراری بیش از 60 ارتباط موفق با زمین در بازه زمانی حدودا 5 ماهه که حاصل آن اطلاعات مفیدی در مورد فضای بین سیاره‌ای بود این کاوشگر نیز به علت بروز ایراد در سیستم آنتن، ارتباط خود را با زمین از دست داد.

شوروی در ادامه اما با کاوشگرهای زوند 1964A و زوند 2 در سال 1964 پا به میدان گذاشت که این دو کاوشگر هم در همان مراحل ابتدایی و پیش از رسیدن به مریخ شکست خوردند. پس از وقفه‌ای 5 ساله دو نمونه از کاوشگر 5 تنی M69 شوروی نیز به علت مشکلات ناشی از استفاده از موشک‌های پروتون جدید شوروی شکست خوردند.

کاوشگر MARS 1M

در ابتدای دهه 70 میلادی شوروی به منظور رقابت با برنامه مارینر ناسا پروژه ی M71 را به اجرا گذاشت. این پروژه شامل 3 کاوشگر بود که اولین کاوشگر این پروژه با نام کاسموس 419 که یک مدارگرد بود در هنگام پرتاب از بین رفت. در ادامه این پروژه کاوشگرهای مارس 2 و مارس 3 شوروی که هرکدام شامل یک مدارگرد و یک سطح نشین می‌شدند در سال 1971 با موفقیت پرتاب شدند. مدارگردهای مارس 2 و 3 هر دو با موفقیت در مدار مریخ قرار گرفتند و در مدت زمان کمتر از یک سال و تا پایان مأموریتشان روی هم بیش از 380 دور به دور مریخ چرخیدند و علاوه بر اطلاعات گسترده‌ای که از مریخ تهیه نمودند، 60 تصویر نیز به زمین ارسال کردند. با وجود اینکه سطح‌نشین مارس 2 در اثر سقوط بر روی مریخ از کار افتاد و سطح نشین مارس 3 هم تنها 20 ثانیه پس از فرود احتمالا به علت طوفان شنی که در آن هنگام در آن منطقه جریان داشت ارتباط خود را با زمین از دست داد، اما می‌توان این دو کاوشگر را اولین روبات‌هایی دانست که توانستند بر روی مریخ فرود بیایند.

در سال 1973 شوروی 4 کاوشگر دیگر به مریخ فرستاد که شامل مدارگردهای مارس 4 و 5 و مدارگرد-سطح نشین های مارس 6 و 7 می‌شد. تمامی این کاوشگرها به غیر از مارس 7 موفق به مخابره اطلاعات به زمین شدند. مارس 5 موفق به مخابره 60 تصویر به زمین شد. مارس 4 نیز داده‌های رادیویی و تصویر به زمین ارسال کرد. سطح‌نشین مارس 6 نیز پیش از فرود بر روی مریخ موفق به ارسال داده به زمین شد اما به علت برخورد شدید با سطح مریخ از کار افتاد. سطح نشین مارس 7 نیز به علت جدایی نابه هنگام از حاملش هیچگاه به مریخ نرسید و با فاصله ی 1300 کیلومتری این سیاره را از دست داد!

اولین تصویر کلوز آپ تهیه شده از مریخ توسط کاوشگر مارینر 4 با رزولیشین 5 کیلومتر

در تمامی این مدت آمریکا و ناسا نیز بی‌کار نبودند و تلاش‌های زیادی برای رسیدن به مریخ در قالب پروژه مارینر انجام دادند. ناسا ابتدا در سال 1964 دو کاوشگر مارینر 3 و 4 را به منظور گذر از نزدیکی مریخ فضا فرستاد و عملا وارد رقابت برای رسیدن به سیاره ی سرخ شد. مارینر 3 در همان ابتدا به علت نقص فنی موشک از بین رفت. مارینر 4 اما در جولای 1965 به مریخ رسید و اولین تصاویر تهیه شده توسط یک کاوشگر از سیاره دیگر را به زمین مخابره کرد. مارینر 4 علاوه بر این برای اولین بار آشکار ساخت که فشار جو مریخ تنها 1 درصد فشار جو زمین است، دمای سطح آن در روز حدود 100- درجه سانتیگراد است و نتوانست میدان مغناطیسی در مریخ بیابد.
این اطلاعات تاثیر زیادی در طراحی کاوشگرهای آینده به مقصد مریخ و همچین پیش‌بینی وجود حیات بر سطح این سیاره که پیش از آن بسیار محتمل انگاشته میشد داشت.

مارینر 6 و 7 در ادامه ی مأموریت‌های قبلی مارینر در سال 1969 پرتاب شدند که علاوه بر ارسال بیش از 200 عکس، اندازه‌گیری‌هایی در مورد ترکیبات جو این سیاره داشتند. در سال 1971 مأموریت‌های مارینر 8 و 9 توسط ناسا به اجرا گذاشته شد. مارینر 8 حتی به مدار زمین هم نرسید. اما مارینر 9 پس از رسیدن به مریخ و قرارگرفتن در مدار آن به اولین کاوشگری تبدیل شد که در مدار سیاره‌ای به غیر از زمین قرار گرفته است. این در حالیست که کاوشگرهای مارس 2 و 3 به فاصله تنها یک ماه پس از مارینر 9 به این موفقیت رسیدند. این کاوشگرها پس از رسیدن به مریخ پی بردند که طوفان شن سرتاسری بر روی این سیاره جریان دارد و از همین رو مأموریت های آنها در مریخ اندکی به تأخیر افتاد و در همین حین مارینر 9 به تهیه تصاویری از فوبوس و دیموس دو قمر مریخ پرداخت. این کاوشگر در طی ماموریتش 7329 تصویر به زمین ارسال کرد که روی هم 85 درصد سطح مریخ را پوشش میدادند و بسیاری از آنها اولین تصاویر با کیفیت از ویژگی‌های سطحی مریخ مثل آبراه های تاریخی آن، قله‌ها و دره‌های آن بود. مارینر 9 همچنان در مدار مریخ قرار دارد و پیش بینی می شود تا سال 2022 در مدار مریخ باقی بماند.

فوبوس بزرگترین قمر مریخ از دید مارینر 9

پس از مارینر 9، فرود آمدن وایکینگ 1 در 20 جولای 1976 و پس از آن کاوشگر خواهرش، وایکینگ 2 در 3 سپتامبر همان سال، نقطه عطفی در کاوش بر روی مریخ بود. هرچند پیش از آن سطح‌نشین‌های شوروی توانسته بودند سطح مریخ را لمس کنند، اما وایکینگ 1 عملا بدل به اولین سطح‌نشینی شد که توانست در قالب پیش‌بینی شده بر روی مریخ فرود بیاید و طبق برنامه، مأموریتش را انجام دهد. پروژه وایکینگ که با بودجه ی 1 میلیارد دلاری گران‌ترین و جاه‌طلبانه‌ترین پروژه اکتشافی بر روی مریخ تا آن زمان به حساب می‌آمد، بسیار موفقیت‌آمیز بود و بخش قابل توجهی از اطلاعات ما از مریخ تا اواخر قرن بیستم مدیون این کاوشگرها بود. هر کدام از کاوشگرها شامل یک مدارگرد و یک سطح‌نشین میشد که مدارگردها وظیفه ی تصویربرداری از سطح مریخ و همچنین برقراری ارتباط سطح‌نشین با زمین را بر عهده داشت و سطح‌نشین‌ها نیز به جستجو و بررسی سطح سیاره سرخ به منظور یافتن اثراتی از حیات می‌پرداختند که نهایتا چیزی پیدا نکردند. این کاوشگرها در طی کاوش تقریبا 6 ساله‌شان بر روی مریخ که بسیار بیشتر از زمان پیش بینی شده اولیه بود، علاوه بر اطلاعات بسیار ارزشمندی که به دست آوردند، روی هم بیش از 50 هزار تصویر از مریخ به زمین مخابره کردند که از جمله آنها می‌توان به اولین پاناروماهای رنگی تهیه شده از سطح مریخ اشاره کرد که نمونه ای از آن را در زیر می‌بینید:

پس از فرستادن انسان بر روی ماه، انجام چند مأموریت موفق در مریخ و در نهایت پیروزی آمریکا در مسابقه فضایی و فروکش کردن تب آن، تنها تلاش در دهه 80 برای رسیدن به مریخ، در اواخر این دهه و توسط شوروی صورت گرفت. شوروی کاوشگرهای فوبوس 1 و 2 را در سال 1988 بیشتر به منظور بررسی فوبوس بزرگترین قمر مریخ روانه این سیاره کرد. فوبوس 1 در فضا گم شد و ارتباطش را با زمین از دست داد. فوبوس 2 پس از رسیدن به مریخ وارد مدار مریخ شد اما پس از اینکه به 800 کیلومتری فوبوس رسید در فضا گم شد. این دو مأموریت شامل دو سطح‌نشین نیز بودند که هیچکدام نتوانستند بر روی فوبوس فرود بیایند.

تلاش دوباره  ناسا برای رسیدن به مریخ در دهه 90 با فرستادن کاوشگر دیده بان مریخ (Mars Observer) از سر گرفته شد اما این مدارگرد اندکی پیش از قرار گرفتن در مدار در 21 آگوست 1993 ارتباطش را با زمین از دست داد. شکست مأموریت دیده‌بان مریخ باعث شد تا ناسا مأموریت نقشه‌بردار سرتاسری مریخ (MGS) را به مرحله اجرا بگذارد که در 12 سپتامبر 1997 وارد مدار مریخ شد. پس از زمان یک سال و نیمه‌ای که MGS به منظور قرار گرفتن در مدار اصلی و کم کردن ارتفاعش سپری کرد، مأموریت اصلی نقشه برداری آن از مارس 1999 آغاز شد که در طی آن کاوشگر از فاصله ی 378 کیلومتری سطح مریخ در مدار تقریبا قطبی به نقشه‌برداری از سطح مریخ پرداخت. این کاوشگر، سطح و جو و ساختار درونی مریخ را به طور کامل مورد بررسی قرار داد و داده‌های ارسالی آن به زمین از مجموع تمامی داده‌های کاوشگرهای ارسالی پیش از آن به مریخ بیشتر بود. از مهمترین دستاوردهای این کاوشگر تهیه تصاویر از آبراه‌هایی بود که احتمال وجود منابع کنونی آب بر روی این سیاره از جمله سفره‌های زیرزمینی را افزایش می‌داد. ماموریت رسمی این کاوشگر در ژانویه 2001 به پایان رسید اما تا 2 نوامبر 2006 تمدید شد. در آن هنگام ارتباط این کاوشگر با زمین قطع شد و در نهایت ناسا در ژانویه 2007 به ماموریت آن خاتمه داد.

اما در طرف دیگر گویا طلسم شکست مأموریت‌های روس‌ها به مقصد مریخ پس از فروپاشی شوروی نیز پایانی نداشت. روسیه در سال 1996 پروژه  مارس 96 را اجرا کرد که شامل یک مدارگرد، دو سطح‌نشین و دو حفار (نفوذ کننده) به درون سطح مریخ بود. این ماموریت جسورانه که سنگین‌ترین ماموریت بین سیاره‌ای تا آن هنگام بود به علت نقص فنی موشک حامل آن در مراحل آخر نهایتا در اقیانوس آرام سقوط کرد.

نقشه سرتاسری مریخ تهیه شده با استفاده از اطلاعات مدارگرد MGS

ناسا یک ماه پس از پرتاب MGS در 4 جولای 1997 کاوشگر مسیریاب مریخ (Mars Pathfinder) را به مریخ فرستاد. این مأموریت برای اولین بار علاوه بر یک سطح‌نشین شامل یک مریخ‌نورد کوچک به نام سوجرنر (Sojourner) نیز می‌شد که در واقع اولین مریخ‌نورد ارسالی به مریخ بود. این مریخ نورد به بررسی و نمونه‌گیری سنگ‌های واقع در چند متری سطح‌نشین پرداخت. این دو کاوشگر که با اقبال عمومی مردم در سرتاسر جهان نیز رو به رو شدند تا پیش از پایان مأموریتشان توسط ناسا در 27 سپتامبر 1997 روی هم بیش از 17 هزار تصویر به زمین ارسال کردند. علاوه بر اینها انجام بیش از 15 آزمایش بر روی وضعیت سنگ و خاک مریخ و ارسال اطلاعات ارزشمند از بادهای مریخ و سایر اطلاعات هواشناسی از جمله دستاوردهای این ماموریت بود. اطلاعات دریافتی از این ماموریت برای اولین بار روشن ساخت که مریخ احتمالا در گذشته محیط گرم و مرطوبی داشته است.

مریخ نورد سوجرنر

ناسا در 11 دسامبر 1998 مدارگرد هواشناسی مریخ و کمی پس از آن در 3 ژانویه 1999 سطح‌نشین قطبی مریخ را به فضا فرستاد. هر دو کاوشگر سرنوشت مشابهی داشتند. مدارگرد هواشناسی مریخ به علت تفاوت یکاهای تعریف شده در نرم افزار زمینی (پوند- ثانیه) و خود کاوشگر (نیوتن- ثانیه) در مدار پایین‌تر از حد مجاز قرار گرفت و متلاشی شد!

هدف اصلی این کاوشگر بررسی چرخه‌های آب و کربن دی اکسید در مریخ بود. 23 روز پس از این واقعه سطح‌نشین قطبی مریخ نیز به علت فرود ناموفق، بر روی مریخ سقوط کرد و از بین رفت. در همین اثنا ژاپن هم به جمع فرستندگان کاوشگر به مریخ پیوست. هرچند که تلاش برای برقرای ارتباط با کاوشگر نوزومی که در سال 1998 پرتاب شده بود در سال 2003 به علت عدم پاسخگویی آن متوقف شد.

در سال 2001 روند شکست‌های ناسا در رسیدن به مریخ متوقف شد. مدارگرد 2001 ادیسه مریخ که نام آن برگرفته از «2001: یک ادیسه فضایی» آرتور سی کلارک بود، در اکتبر 2001 وارد مدار مریخ شد. این مدارگرد که در قالب مأموریت تمدید شده‌اش همچنان به فعالیت خود ادامه میدهد در سال 2010 رکورد طولانی‌ترین مدت زمان عملکرد در سیاره سرخ را شکست. این کاوشگر علاوه بر مخابره بیش از 350 هزار تصویر به زمین، نقشه‌های مختلفی از پراکندگی عناصر مختلف بر روی مریخ تهیه کرده است. این مدارگرد بیش از 95 درصد کل داده‌های جمع‌آوری شده توسط کاوشگرهای روح و فرصت را به زمین مخابره کرده و علاوه بر مخابره داده‌های کاوشگر فینیکس، وظیفه  مخابره داده‌ها و پشتیبانی از کاوشگر کنجکاوی را نیز بر عهده خواهد داشت.

در ژوئن 2003 آژانس فضایی اروپا، مأموریت مارس اکسپرس را روانه مریخ کرد. این مأموریت شامل مدارگرد مارس اکسپرس و سطح نشین بیگل 2 میشد. مدارگرد با موفقیت در مدار مریخ قرار گرفت ولی دست اندرکاران مأموریت نتوانستند پس از فرود سطح نشین بیگل 2 با آن ارتباط برقرار کنند. با این وجود، دستاوردهای گسترده مدارگرد مارس اکسپرس باعث شد تا 5 بار مأموریت آن تمدید شود که آخرین آنها تا سال 2014 است.

تصویری که مریخ نورد فرصت از سایه خودش تهیه کرده است.

اما در سال 2003 با پرتاب مریخ نوردهای روح و فرصت یکی از موفق‌ترین دوره‌های اکتشاف بر روی سیاره سرخ کلید خورد. این دو مریخ نورد که در اصل برای ماموریتی سه ماهه طراحی شده بودند، بیش از 6 سال به اکتشاف بر روی سیاره سرخ پرداختند و علاوه بر کشفیات بسیار ارزشمندی که داشتند، هزاران تصویر زیبا نیز از سطح مریخ تهیه کردند. مریخ نورد روح در سال 2009 در گل نرم مریخی گیر کرد. پس از 9 ماه نهایتا تلاش‌ها برای آزادسازی آن شکست خورد و ناسا از این مریخ‌نورد به عنوان پایگاه ثابت بر روی مریخ استفاده کرد. در نهایت پس از برقراری آخرین ارتباط با این مریخ نورد در 22 مارس 2010، تلاش های یک ساله ناسا برای ارتباط مجدد با آن راه به جایی نبرد و این مریخ نورد پس از 6 سال و 2 ماه و 19 روز که تقریبا 25 برابر زمان تعریف شده اولیه برای آن بود به کار خود پایان داد. مریخ نورد فرصت اما همچنان به کاوش بر روی مریخ ادامه میدهد، این مریخ نورد تا جولای امسال 22 مایل بر روی مریخ طی کرده است و تنها 2/4 مایل تا رسیدن به رکورد یک ماراتن کامل بر روی مریخ فاصله دارد.

تصویر MRO از مریخ نورد فرصت و ردهایی که از خود بر روی مریخ باقی گذاشته است.

مدارگرد اکتشافی مریخ (MRO) نیز در مارس 2006 در مدار مریخ قرار گرفت و با توجه به اینکه 5 کاوشگر دیگر در آن هنگام به صورت هم زمان بر روی مریخ فعالیت میکردند، رکورد جدید تعداد ماموریت های فعال بر روی مریخ در یک زمان بر جای گذاشته شد. این مدارگرد که مجهز به دوربین‌های با کیفیت است، علاوه بر بررسی‌ها و آنالیزهایی که بر روی مریخ انجام می‌دهد، وظیفه مخابره وضعیت جوی و زمینی مریخ و همچنین انتخاب محل‌های فرود برای کاوشگرهای آینده را بر عهده دارد.

تصویر منحصربه فرد MRO از لحظه فرود فینیکس بر روی مریخ

سطح‌نشین فینیکس (ققنوس) آخرین کاوشگری است که در 25 مه 2008 بر روی قطب شمال مریخ فرود آمد. این کاوشگر توانست وجود یخ زیر سطحی را در این سیاره تایید کند. فینیکس نیز بیش از ماموریت 3 ماهه اش بر روی مریخ دوام آورد، اما در نهایت زمستان بیرحم مریخ به صفحات خورشیدی آن آسیب زد و ماموریت این سطح‌نشین در مه 2010 رسما پایان یافت.

آخرین برگ از ناکامی روس‌ها در رسیدن به مریخ نیز در سال 2011 ورق خورد. کاوشگر فوبوس گرانت روسیه که مدارگرد یینگو 1 چین نیز به همراه آن بود، به علت نقص فنی موشک حامل در مدار زمین گیر افتاد و این کاوشگر در ژانویه 2012 به زمین سقوط کرد. قرار بود کاوشگر فوبوس گرانت پس از فرود بر روی قمر فوبوس مریخ، به بررسی و نمونه‌برداری از سطح آن اقدام کند و در نهایت این نمونه‌ها می بایست در سال 2014 به زمین بازمی‌گشت و بدین ترتیب فوبوس گرانت به اولین کاوشگری تبدیل می‌شد که از سطح یکی از اعضای منظومه مریخ نمونه گیری کرده و نمونه را به زمین باز می‌گرداند.

پانارومای کاوشگر فینیکس از محل فرودش. برای مشاهده تصویر در نمای بزرگ به اینجا بروید.

هفته آینده با فرود مریخ نورد کنجکاوی یا آزمایشگاه علمی مریخ (MSL) بر روی سیاره سرخ داستان کاوش بر روی مریخ وارد فاز جدیدی خواهد شد. کاوشگر 5/2 میلیارد دلاری که 5 برابر هر کدام از کاوشگرهای روح و فرصت وزن دارد و 10 برابر آنها ابزار علمی همراه خود دارد. مدت زمان استاندارد ماموریت این مریخ نورد حداقل 687 روز زمینی (برابر با یکسال مریخی) در نظر گرفته شده است. همچنین مدارگرد MAVEN آخرین ماموریت قطعی به مقصد مریخ است که اواخر سال آینده میلادی به منظور بررسی دقیق جو مریخ و تاریخچه آن پرتاب خواهد شد.

مقایسه‌ای بین اندازه مریخ نوردهای کنجکاوی، روح (یا فرصت) و سوجرنر

در حال حاضر مریخ‌نورد فرصت تنها مریخ‌نورد فعال بر روی سطح مریخ است که چنانچه فرود مریخ نورد کنجکاوی بر روی مریخ موفقیت‌آمیز باشد، این مریخ‌نورد نیز به آن اضافه خواهد شد. از طرفی دیگر مدارگردهای ادیسه مریخ، مارس اکسپرس و MRO مدارگردهای فعال کنونی در مدار مریخ هستند.

منابع: wikipedia – ناسا –  space (+ و + و +)