معرفی کتاب: پرندگان از آریستوفان
کمدى یونانى اثر آریستوفان (۴۴٧-٣٨٠ ق م) ، نمایشنامه‌نویس یونانى، که عموما آن را شاهکار این نویسنده مى‌دانند. این نمایشنامۀ افسانه‌اى هجایى، که در تئاتر باستان مقامى خاص دارد، در ۴١۴ ق م در آتن نمایش داده شد.
دو آتنى، یکى به نام پیستتایروس و دیگر به نام اولپیدس ، به قصد گریز از عوام‌فریبیهاى شهر خود و محاکمه‌ها و شرانگیزها و سخن‌چینها و نزاعهاى بى‌پایان سیاسى، به ترتیب، اولى طرقه‌اى و دومى زاغى را راهنماى خود مى‌کنند تا ترئوس ، شاه اساطیرى خویشاوند آتنیان، را بیابند: بنا بر افسانه‌اى، ترئوس به هدهدى تبدیل شده و در سرزمین شگفت‌انگیزى سکنا گزیده و براى ساکنان زندگى فارغ از هم و غمى فراهم آورده است.
دو آتنى، پس از طى راه و بیراههاى بسیار، سرانجام به محل سکونت ترئوس، که پنهان در اعماق بیشه‌اى است، مى‌رسند. نخست از دیدن نوعى گنجشگ، که کار خدمت‌گزارى را برعهده دارد، متوحش مى‌شوند، بعد ترئوس (در هیئت ناهنجار هدهد) آنها را نزد خود مى‌پذیرد. پیستتایروس با زبان‌آورى مؤثرى، اندیشۀ خود را بدین‌گونه به او پیشنهاد مى‌کند: چرا ما نتوانیم، به یارى پرندگان، در هوا و بر روى ابرها، در میانۀ راه آدمیان و خدایان، شهرى بنا کنیم و، با بستن راه بر دود حاصل از سوختن قربانیها، هم آدمیان و هم خدایان را در اختیار خود بگیریم؟
اولپیدس که طبیعتا اهل تمکین است به شنیدن این سخنان دچار اعجاب و تحسین مى‌شود و ترئوس نیز، که مجذوب این پیشنهاد شده است، به شوق مى‌آید و، شتابان، همۀ پرندگان را با سردادن آواز دلپذیرى به تقلید آواز آنها فرامى‌خواند. آن‌گاه گروه آوازخوانان در صحنه ظاهر مى‌شوند که با لباسهاى خود انواع مختلف پرندگان را نشان مى‌دهند. در برخورد اول، حضور این دو انسان خصومت و بدگمانى شدیدى را در میان پرندگان برمى‌انگیزد: ولى پیستتایروس سیاست‌مدارانه به پرندگان یادآورى مى‌کند که آنها در زمانهاى پیشین همۀ جهان را مسخر خود داشتند، و آنها را به بازپس گرفتن این فرمانروایى از زئوس ترغیب مى‌کند. آن‌گاه این جماعت بال‌وپردار متلون و بى‌مبالات بى‌درنگ این پیشنهاد جاه‌طلبانه را مى‌پذیرند. تصمیم مى‌گیرند که شهر جدید را نفلوکوکّوژى («ابر فاخته») بنامند.
سپس همه در میان آواز شادمانى، به سرپرستى اولپیدس، به کار مى‌پردازند. ولى ناگهان صاحبان مشاغل آتنى یکى پس از دیگرى به شهر روى مى‌آورند (یک خبرچین، یک شاعر، یک پیش‌گو، یک هندسه‌دان، یک بازرس) ؛ همه آمده‌اند تا حق شهروندى شهر جدید را به دست آورند: آنها را به ضرب چوب مى‌رانند. در خلال این احوال، پیکها از پیشرفت سریع کارها خبر مى‌آورند. هنوز بناى شهر تمام نشده است که گروه تازه‌اى از شیادان مى‌آیند و با سماجت تمام درخواست بال مى‌کنند و تقاضا دارند که در جامعۀ تازه پذیرفته شوند. تقاضایشان رد مى‌شود.
در این اثنا ایریس (الهۀ رنگین کمان، پیک خدایان) که از آسمان فرود آمده است، نزد زئوس بازگردانده مى‌شود؛ با این اتمام‌حجت که ازاین‌پس قربانیها به جاى اینکه براى خدایان اولومپوس (اولمپ) فایده داشته باشد متوجه پرندگان خواهد بود. خدایان هراکلس و پوسیدون ، و خدایى غیر یونانى را، که به زبانى به کلى نامفهوم سخن مى‌گوید، براى مذاکره نزد پرندگان مى‌فرستند. مذاکرات در شرف قطع شدن است که ناگهان بوى چند پرنده، که پیستتایروس آنها را به جرم توطئه به نفع حکومت اشرافى محکوم به مرگ کرده و امر به سرخ کردن آنها داده است، شامۀ هراکلس را تحریک مى‌کند و دیگر نمى‌تواند در برابر شکم‌پرستى خود تاب بیاورد، و به شهروندان نفلوکوکّوژى عصاى فرمانروایى کامل اعطا مى‌کند.
نمایشنامه با عروسى پیستتایروس و سلطنت پایان مى‌یابد. پیستتایروس به پرندگانى که در آواز خود زیباییهاى همسرش را مى‌ستایند دستور مى‌دهد که در ستایش صاعقه‌ها و تندرها نیز، که ازاین‌پس در فرمان اویند، نغمه‌سرایى کنند.
به نظر نمى‌آید که لازم باشد در این کمدى استعارۀ چندان مشخصى از زندگى آتنى جستجو کرد؛ هجاى سیاسى در پرندگان کمتر جنبۀ مستقیم دارد تا در آثار قبلى آریستوفانس. آریستوفان با تسلطى که بر زبان داشت قادر بود که تناقضات بشرى و پیچیدگى واقعیت را در جهان کوچک‌شدۀ جالب توجهى بازسازى کند. او با این‌گونه درآمیختن هجاى اخلاقیات با مسائل والاتر، در عین حال، هم از مبالغۀ مابعدطبیعى مى‌گریخت و هم از تنگناى ابتذال.
آریستوفان در این دولت مستعجل پرندگان، در لباس یک فانتزى جذاب، توهم کسانى را که، با اشاره به زندگى بى‌غم و فارغ از حکومت پرندگان، ترجیح مى‌دهند که به زیان همنوعان خود مملکتى در ابرها بسازند تا اینکه کمک کنند که نظمى به شهر خودشان بدهند، بى‌رحمانه به باد نکوهش مى‌گیرد.
آریستوفان که دشمن «اوتوپیا» تحت همۀ اشکال آن است، با دادن بعد سیاسى غیر متعارفى به کمدى خود، که از حدود داستان فراتر مى‌رود و رنگ‌بازى کردن با نماد را به خود مى‌گیرد، از وجوه جهان فوق طبیعى براى بهتر استهزا کردن ناآگاهى هم فریبکاران و هم فریفتگان استفاده مى‌کند: اولیها را به سبب آنکه زیاده در پى ارضاى خواهشهاى خود با بنا کردن امپراتورى استوارى بر بادند، و دومیها را به سبب آنکه پندار را به جاى حقیقت مى‌گیرند و تنها از طمع و بلاهت خود پیروى مى‌کنند.
متأسفانه این کتاب فعلا تجدید چاپ نشده است. این کتاب در سال 1388 با ترجمه رضا شیرمرز با قیمت 2000 تومان از سوی انتشارات قطره روانه بازار کتاب شده بود.
اما شما می‌توانید چند کتاب دیگر از نویسنده را از طریق فیدیبو خریداری و دانلود کنید و بخوانید.
