پزشکی مدرن، ارزان و آسان با ویزیت‌های مجازی و تماس‌های اسکایپ- آیا چنین چیزی در ایران هم ممکن خواهد شد؟!

یک شب، وقتی صورت خانم جسیکا دی‌ویسر دردناک و پف‌آلود شد، او تصمیم گرفت که به جای مراجعه معمول به پزشک راه دیگری را امتحان کند، چیزی شبیه فیلم‌های علمی- تخیلی!

او در مبل راحتی اتاق نشیمن خانه‌اش نشست، آنلاین شد و یک مشاوره پزشکی مجازی درخواست کرد. او علایم‌اش را تایپ کرد، با کارت اعتباری‌اش هزینه را پرداخت کرد. در عرض نیم ساعت، در صفحه اسکایپ او، یک پزشک ظاهر شد، بیماری او را سینوزیت تشخیص داد و برایش آنتی‌بیوتیک تجویز کرد تا از داروخانه بگیرد.

در آمریکا، کشوری که تماس ویدئویی و پیام‌ رسانی بی‌درنگ با برنامه‌های چت، جزئی از زندگی معمول خیلی از شهروندان‌اش شده است، مراقبت‌های پزشکی هم رفته رفته از این امکانات بهره‌مند می‌شوند و بیمه‌گذاران و سیستم‌های پزشکی با شتاب متوجه می‌شوند که مشاوره‌های ویدئویی برای مشکلات روتین پزشکی، می‌توانند باعث صرفه‌جویی مالی و کاهش فشار روی سیستم مراقبت‌های پزشکی اولیه کشور، چه در شهرها و چه در مناطق دورافتاده شوند.

درست به همین خاطر است که به تدریج افراد بسیاری مانند خانم دی‌ویسر دوست دارند با فیس‌تایم و اسکایپ با شیوه ارزان‌تر و راحت‌تری، ویزیت پزشکی شوند.

خام دی‌ویسر می‌گوید که مراجعه معمول به پزشک را به خاطر وقت زیادی که از او می‌گیرد دوست ندارد، او عقیده دارد که در شرایطی که با یک کلیک می‌شود، یک پزشک را ملاقات کرد، چرا باید از شیوه روتین استفاده کرد.

اما این شیوه ویزیت‌ها و مشاوره‌های آنلاین، مخالفانی هم دارد که بر این باورند که پزشکی از راه دور یا تله‌مدیسین، چندان هم ارزان درنمی‌آید و از آنجا که با آن نمی‌شود معاینه‌های فیزیکی انجام داد، مشکلاتی هم در بر دارد.

وضعیت برخورد ایالت‌های مختلف آمریکا با «پزشکی از راه دور»، متفاوت است، ایالت تگزاس محدودش می‌کند اما بعضی‌ها هم با به‌روز کردن قوانین، سعی در پذیرفتن آن کرده‌اند.

به هر ترتیب، انبوهی از شرکت نوپا یا استارت‌آپ‌ها، در این زمینه فعال شده‌اند که قصد دارند با ارائه شیوه‌های آنلاین و اپلیکیشن‌هایی برای گوشی‌های موبایل و تبلت‌ها، پزشکی را آنلاین کنند.

پزشکی از راه دور، البته چیز جدیدی نیست و دهه‌ها است که وجود داشته است، اما تا حالا بیشتر به صورت محدود، برای مرتبط کردن متخصصین در مراکز پزشکی بزرگ برای مشاوره‌های پزشکی و یا مرتبط کردن آنها با بیماران مناطق دورافتاده استفاده می‌شده است. اما حالا، پزشکی از راه دور، در مراقبت‌های پزشکی اولیه هم وارد شده است.

در فیلادلفیا، دانشگاه جفرسون این امکان را فراهم آورده است که متخصصان داخلی، کلیه و مجاری ادراری و گوش و حلق و بینی، به صورت ویدئویی بیمارانشان را پایش کنند. در نیویورک هم یک سامانه پزشکی برای مراقبت‌های پزشکی ایجاد شده است. در سنت لوییس، یک مرکز پزشکی مجازی، با هزینه 54 میلیون دلار به زودی افتتاح خواهد شد.

علاقه‌مندان ویزیت‌های مجازی معتقد هستند که این شیوه، ارزان‌تر از ویزیت‌های روتین درمی‌آید و مراجعه به بخش‌های اورژانس را کم می‌کند. به این ترتیب هزینه یک ویزیت، 40 تا 50 دلار می‌شود که ارزان‌تر از یک ویزیت معمول در بخش‌های اورژانس آمریکا است. به علاوه به خاطر آسانی ویزیت با این شیوه، بیماران هر زمان که دوست داشته باشند، از مشاوره استفاده می‌کنند و تنها در مواقع ضرورت و حاد، به پزشک مراجعه نمی‌کنند.

یک آموزگار به نام «هوپ سیکمییر» می‌گوید که یک هفته پیش به خاطر سردرد ناشی از میگرن به اورژانس رفت و این کار برایش 200 دلار هزینه داشت! اما این هفته، وقتی که دچار دندان‌درد شده بود، آی‌پدش را برداشت و یک اپلیکیشن را برداشت، پزشک دلخواهش را انتخاب کرد، آبسه دندانش را نشان داد، انتی‌بیوتیک به او تجویز شدو یک داروخانه نزدیک به او معرفی شد.

به تازگی در ایالت واشنگتن قانونی تصویب شده است که بیمه‌گذاران را مجاز به پوشش سرویس‌های پزشکی از راه دور می‌کند. به این ترتیب این ایالت 24 مین ایالت آمریکا شد که در بیمه‌ها، پزشکی از راه دور را پشتیبانی می‌کنند.

بیمه‌گذار بزرگی مانند UnitedHealthcare هم خبر داده است که در ماه آوریل، ویزیت‌های مجازی را پشتیبانی می‌کند و به این ترتیب 26 عضو این بیمه، می‌توانند با هزینه‌ای کمتر از 50 دلار برای هر ویزیت مجازی، ارزان‌تر از پیش از مراقبت‌های پزشکی استفاده کنند. بیمه بزرگ دیگری به نام Anthem هم تا پایان سال میلادی جاری، در 11 ایالت 16 میلیون نفر، امکان پزشکی از راه دور را فراهم می‌کند و در سال بعد تعداد این افراد را به 20 میلیون نفر خواهد رساند. هر دوی این بیمه‌‌های بزرگ، به شرکت‌های ثالث برای فراهم کردن خدمات، فناوری و پزشکان مورد نیاز تکیه دارند.

مقاله‌ای که در بالا خواندید، ترجمه تلخیص‌شده مقاله نیویورک تایمز است که نشان می‌دهد، پزشکی از راه دور دیگر یک چیز لوکس یا منحصر به تله‌کنفرانس‌های محدود در بیمارستان‌های و کلینیک‌ها بزرگ نیست و حالا صحبت از استفاده از میلیون‌ها نفر از آن می‌شود.

آیا در ایران هم چنین دورنمایی قابل تصور است؟!

اجازه بدهید من به شدت در امکان انجام چنین کاری شک و تردید خود را ابراز کنم.

چرا؟

1- نبود فرهنگ استفاده از فناوری‌های نو در ایران:

در ایران ما تنها پوسته فناوری‌های نو را برداشت می‌کنیم و از گرفتن روح آن تا به حال عاجز مانده‌ایم. متأسفانه در سیستم‌های دولتی این عجز و ناتوانی بسیار بیشتر می‌شود. قوانین ما بسیار دست و پاگیر هستند و چنان که افتد و دانی، روابط همیشه بر ضوابط می‌چربد.

درست به همین خاطر است که هر زمان که صحبت از اتوماسیون و استفاده از فناوری می‌شود، کار به کاردان سپرده نمی‌شود. برنامه‌هایی به شدت ناکارآمد و ناهماهنگ با نیازهای ما توسط شرکت‌هایی نالایق و «مرتبط» برای بخش‌های مختلف دولتی ما نوشته می‌شود و توسط کارشناسانی نابلد، به کارکنان تحمیل می‌شود. نتیجه نهایی این می‌شود که به جای آسان و سریع و ارزان شدن کارها، ما به صورت مضحکی، مجبور می‌شویم دو سیستم را در کنار هم اجرا کنیم: سیستم دیجیتال جدید که نامتناسب نوشته شده و سیستم کاغذی دیوان‌سالارانه قبلی.

2- نبود بسترهای اینترنتی لازم

متأسفانه به خاطر سرعت پایین اینترنت و نیز محدودیت‌ها، ما نمی‌توانیم از امکانات موجود آن برای اموری مثل پزشکی از راه دور استفاده کنیم. در همین راستا متصور نیست که مثلا روزی بشود در ایران برای پزشکی از راه دور از اپلیکیشن‌ها و برنامه‌های معروف برای تماس صوتی و ویدئویی استفاده کنیم. بنابراین شرکت‌های فرضی که وارد این عرصه بشوند، مجبور خواهند شد که زحمت نوشتن برنامه‌هایی برای برقراری تماس‌های بی‌درنگ را بکشند و درست به همین خاطر، هزینه‌های زیادی به آنها تحمیل خواهد شد.

3- اقتصادی نبودن پزشکی از راه دور در ایران و آشفته بودن پزشکی در ایران

در ایران اصولا چنان که افتد و دانی «همه» پزشک هستند. به موارد مطرح شده در مقاله نیویورک تایمز توجه کنید. در مثال‌های مطرح شده مرد و زنی که برای آبسه دندان و سینوزیت نیاز به آنتی‌بیوتیک داشتند، بدون نسخه پزشک، عملا نمی‌توانستند، این دارو را تهیه کنند، اما در ایران داروخانه‌ها و عطاری‌های ما بدل به سوپرمارکت‌های دارویی شده‌اند و هر کس به خود اجازه تجویز دارو می‌دهد!

به علاوه از آنجا که عادت داریم، به جای صلاح‌اندیشی‌های طولانی‌مدت، تنها به اقناع نیازها و هوس‌های آنی مردم، اکتفا کنیم و ارزان کردن ویزیت‌ها -و نه افزودن به کیفیت مراقبت‌های پزشکی- را راهی آسان برای ساکت کردن اعتراض‌های پراکنده مردم می‌پنداریم، اصولا بیماری را نمی‌شود پیدا کرد که به جای ویزیت‌های ارزان، به مشاوره‌های آنلاین رو بیاورد.

4- قوانین دست و پاگیر و فشارهای احتمالی در این راه

قابل پیشبینی است که اگر روزی یک شرکت بیمه بزرگ یا شرکت‌های نوگام، بخواهند از شیوه استفاده کنند، قوانین موجود به سرعت، محدودشان کند. احتمالا در این مسیر، قشری از پزشکان، بزرگ‌ترین مانع خواهند بود، آنهایی که عملا در وضع قوانین تأثیرگذار هستند و ویزیت‌های مجازی را مانعی برای رونق مطب‌هایشان می‌پندارند. احتمالا آنها استدلال خواهند کرد که ممکن با این شیوه، برخورد رو در رو با بیمار ممکن نیست و بیماران معاینه فیزیک نمی‌شوند، اما راست‌اش را بخواهید، مدت زیادی است که اصولا «برخی» پزشکان عالی‌مقام ایرانی، از هرگونه لمس و معاینه اکراه دارند و به شدت به پاراکلینک علاقه‌مند هستند.