نگاهى به تنوع گل سرخ در دنیا : زیبایی‌های هدیه آسمان

مهدى میرزایى:گل‌ها مظهر زیبایى هستند. بی‌شک زیباترین و دل‌فریب‌ترین زیبایی‌ها همین گل‌هایی هستند که بارنگ‌های متنوع و عطرهای شامه نوازشان، دشت‌های بی‌نظیری را می‌سازند و در این جلوه‌گاه ما را به تماشاى شاهکار آفرینش دعوت می‌کنند. در این میان اما گل رز (Rose) جایگاه خاصى دارد. به‌خصوص رزهای قرمزرنگ که به گل سرخ شهره‌اند، در فرهنگ ما ایرانیان و نیز اکثر فرهنگ‌های مردم دنیا نشانى از عشق و محبت و همواره پیونددهنده دست‌های مهربان بود ه‌اند. حقیقتاً پرورش گل سرخ نیز کارى دوست‌داشتنی و لذت‌بخش خواهد بود چراکه لذت پروراندن نماد عشق کمتر از لذت هدیه دادن به آنانى که دوستشان داریم، نیست.

نوشتارى که پیش رو دارید، اشاراتى است کوتاه به تنوع گل رز در دنیا و نیز پرورش آن؛ با این توضیح که چون از بین رنگ‌های گوناگون رز، رنگ سرخ آن توجه بیشترى را به خود جلب می‌کند، بیشتر از عبارت گل سرخ در این نوشتار سود جسته‌ام.

امروز تنوع گل سرخ (رز) بسیار بیشتر از گذشته است و ما هر روز گل‌هایی به رنگ‌های جدید، گل‌های چند رنگ و حتى با رنگ شکسته را به تماشا می‌نشینیم که در گذشته وجود نداشته‌اند. این تنوع در رنگ، شکل و اندازه گل‌های رز حاصل پیشرفت علم است که در همه رشته‌ها از جمله گیاه‌شناسی، افق‌های جدیدى را در برابر بشر گشوده است.

هرچند در سال‌های گذشته شنیدن این موضوع که می‌توان با پیوند دادن گل سرخ با انواع گیاهانى مانند فلفل و حتى بادنجان رزهای جدیدى ایجاد کرد، باورکردنى نبود، اما اکنون این کار یعنى پیوند زدن رزها با انواع سبزی‌ها براى ایجاد تغییرات مثبت در رزها ازجمله افزایش ماندگارى و تعداد گل در بوته و ایجاد تنوع در رنگ و حتى بو و از همه مهم‌تر تولید ارقام مقاوم به انواع آفات و بیماری‌ها، در حال انجام است. دانشمندان با رسیدن به این حقیقت که گیاهانى مانند خانواده پیاز می‌توانند عامل مؤثری در دفع حشرات آفت باشند، توانسته‌اند از ترکیب این گیاهان با گل سرخ، گل‌های مقاوم به آفات تولید کنند. گل رز (Double Delight) نمونه‌ای از این رزهای مقاوم است.

در اثر این پیشرفت علمى و به وجود آمدن انواع متنوعى از گل سرخ، انتخاب زیباترین گل براى کاشتن و لذت بردن از زیبایی‌های آن به کارى دشوار تبدیل‌شده است. براى انتخاب بهتر، نیاز به مطالعه و تحقیق در مورد خواص شرایط نگهدارى، نیازها و عوامل تهدیدکننده زندگى هر گونه، روزبه‌روز بیشتر می‌شود. اغلب کسانى که براى اولین بار اقدام به انتخاب گونه براى کاشتن گل سرخ می‌کنند، با بیشتر شدن تجربه‌شان دیگر گل‌های سابق را نمی‌پسندند و درواقع سلیقه‌شان با افزایش آگاهى از تنوع گل‌ها تغییر کرده و گونه‌های زیباترى را بر خواهند گزید. هرچند ممکن است این افراد در نگاه اول افرادى وسواسى به نظر آیند اما در واقع به‌مرورزمان تبدیل به رزشناس هاى برجسته‌ای می‌شوند که همواره به دنبال بهترین‌ها هستند.

یک‌راه مطمئن براى شناخت گونه‌های گل سرخ و درنتیجه انتخاب بهترین گونه رجوع به طبقه‌بندی آن‌ها است. طبقه‌بندی این کمک را به پرورش‌دهندگان می‌کند که بدانند بوته‌ای که اکنون می‌کارند و ممکن است فعلاً در مرحله گل‌دهی نباشد در آینده گل‌هایی با چه رنگ و بو و شکلى به نمایش خواهد گذاشت.

گل‌های رزى که تاکنون شناسایی‌شده‌اند، در ۳۵ طبقه جاى می‌گیرند که در این میان رزهای Floribundas مناسب‌ترین گل براى کاشت بوته‌ای در زمین هستند. این رزها که در تمام طول فصل گل می‌دهند، گل‌های خود را در دسته‌های پنج‌تا هفت‌تایی ظاهر می‌کنند.

رزهای Polyanthas به گونه قبلى شبیه‌اند، با این تفاوت که بوته و گل آن‌ها کوچک‌تر از گونه قبلى است.

همچنین رزهای Grandiflora از تلاقى بین دو گونه Floribundas و hybrid tea به وجود آمده‌اند.

اگر شما حالا با خواندن این سطور تصمیم گرفته‌اید بوته‌ای گل سرخ در باغچه خانه‌تان شما را به تماشاى زیبایى مهمان کند، (البته اگر بازندگی آپارتمانى امروزه جایى براى گل کاشتن در اختیار داشته باشید) قبل از هر اقدامى باید چند مسئله را حل کنید:

اول اینکه از خود بپرسید گل را با چه هدفى می‌کارید. آیا می‌خواهید صرفاً چند بوته گل سرخ در باغچه داشته باشید و مجبور به مراقبت دائمى از آن‌ها نیز نباشید و یا می‌خواهید بوته‌ها، شاخه‌های گل را به شما هدیه دهند تا بتوانید آن‌ها در گلدان بگذارید و میز اتاقتان را با آن بیارایید؟ آیا دوست دارید فضاى اتاق از عطر گل سرخ پر شود؟ رسیدن به پاسخ این سؤالات کمک خواهد کرد در میان تنوع گل سرخ به نیازمان پاسخ درستى بدهیم و از انتخاب خود پشیمان نشویم. در ضمن یادتان باشد که اگر قصد دارید دیوار یا حائلى را بپوشانید، مطمئناً انواع رونده انتخاب شما خواهند بود.

اما مهم‌ترین سؤال شاید این باشد که حقیقتاً چقدر وقت می‌توانید صرف نگهدارى از بوته‌های گل سرخ کنید. هرچند همه انواع گل سرخ تا این حد که کوچک‌ترین کمبود در نیازهای خود را فوراً در ظاهر نشان دهند، نازپرورده نیستند و نیاز به توجه همیشگى و پیوسته ندارند، اما مسلماً براى داشتن گل‌های زیباتر و شاداب‌تر باید وقت بیشترى صرف رسیدگى به آن‌ها کرد.

به‌عنوان یک صفت مهم که باید براى انتخاب گل رز در نظر داشت، مقاومت آن به آفات و بیماری‌ها است. در کار پرورش گل سرخ هیچ‌چیز ناراحت‌کننده‌تر از این نخواهد بود که شاهد از دست دادن گل در اثر بیماری‌هایی مثل لکه سیاه باشیم. بعضى از پرورش‌دهندگان در مقابله با این تهدید زمان و هزینه زیادى صرف سم‌پاشی می‌کنند اما در عوض کسانى که واریته هاى مقاومى مانند lce berg و یا Sun sprite را انتخاب می‌کنند به‌جای مواجهه با ابرى مسموم در محیط زندگی‌شان فضایى پر از عطر و بوهای روح‌نواز خواهند داشت. شما از کدام گروه هستید؟

نکته‌ای که نباید از نظر دور داشت این است که نیازها و عوامل تهدیدکننده زندگى گل‌های سرخ در هر منطقه‌ای باهم متفاوت است. نمونه بارز آن همین بیمارى لکه سیاه است. این بیمارى که یکى از بیماری‌های شایع و ازجمله مهم‌ترین بیماری‌های گل سرخ است، در شمال کالیفرنیا در حال خسارت زدن است درحالی‌که در جنوب این ایالت اثرى از آن دیده نمی‌شود.

براى همین باید از شرایط منطقه‌ای که گل در آن پرورش داده می‌شود اطلاع کامل داشت. در کشورهایی مانند ایالات‌متحده آمریکا در هر منطقه، متخصصین در کلینیک‌های گیاه‌پزشکی درزمینهٔ نگهدارى و مراقبت از گیاهان به افرادى که قصد پرورش گل و گیاه دارند، خدمات فنى و مشاوره‌ای ارائه دهند و کلیه نیازهاى محلى و نیز اساسى گل‌ها و گیاهان را در هر منطقه به مراجعان خود آموزش می‌دهند.

پرورش گل سرخ در دنیا از سابقه‌ای طولانى برخوردار است. انسان‌ها از قرن‌ها قبل براى لذت بیشتر از زیبایی‌های این هدیه آسمانى اقدام به ایجاد باغ‌های گل سرخ کرده‌اند تا بسترى از عشق را در زمین بیافرینند و این‌چنین است که باغ‌های گل سرخ از قدیمی‌ترین باغ‌های گل در دنیا محسوب می‌شوند. شاید بتوان گفت قدمت این باغ‌ها در جهان به سال‌های قبل از ۱۸۴۷ میلادى یعنى زمانى که اولین گونه‌های هیبرید گل سرخ تولید شدند برمی‌گردد، باغ‌هایی که هر انسانى را مسحور زیبایى گل سرخ می‌کند.

توجه و علاقه به گل سرخ به‌عنوان نمایش پرشکوهى از عشق به روح زیبا پرست انسان برمی‌گردد. از گذشته‌های دور و تا زمانى که عشق در بین انسان‌ها جارى باشد، گل سرخ نیز خواهد رویید و دست‌ها را پیوند مهر خواهد زد.