10 تحول مهم پزشکی سال 2013 به روایت نشریه تایم

دیروز در «یک پزشک»، فهرست گجت‌های برتر سال به انتخاب تایم را خواندید و حالا با هم 10 تحول مهم دنیای پزشکی در سال میلادی 2013 را مرور می‌کنیم.

توضیح ضروری: نظر می‌رسد ملزم کردن نویسندگان تایم به نوشتن متن خلاصه، باعث شده است که علیرغم انتخاب‌های خوب تایم، در بعضی موارد نارسایی در توضیحات هم به چشم بخورد. حتی در مورد شماره پنج، متن تایم به کلی اشتباه بود که باعث تعجب من شد.

سعی کردم درمواردی که لازم بود، لینک جهت مطالعه شما اضافه کنم، ضمن اینکه متأسفانه مطلب تایم، فاقد هرگونه عکس یا نمودار مفید بود که با جستجویی در اینترنت عکس‌های مناسبی به مطلب اضافه کردم.

1- تشخیص زودهنگام بیماری پارکینسون

دانشمندان حالا متقاعد شده‌اند که اگر بتوانند بیماری‌های زوال‌برنده سیستم عصبی (مثل آلزایمر یا پارکینسون) را در بیماران، به صورت زودهنگام تشخیص بدهند، قادر خواهند بود آنها را به صورت مؤثرتری درمان کنند.

نخستین علایم بیماری پارکینسون اینها هستند: لرزش انگشت‌ها، لب‌ها، از دست دادن حس بویایی و حالت چهره خشک (حالتی که در آن چهره بیمار مثل کسی که می‌شود که ماسک به صورت زده و متناسب با احساساتش تغییر نمی‌کند.)

اما گویا در سال پیش، پژوهشگران موفق شده‌اند که شاخص‌های زیستی (بیومارکرهایی) پیدا کنند که مثل اثر انگشت بیماری هستند و به تشخیص زودهنگام بیماری کمک کنند، این شاخص‌ها گروهی از پروتئین‌های مایع نخاعی هستند.

پژوهشگران امیدوارند که در بیمارانی که زودهنگام تشخیص داده شده‌اند، بشود از داروهایی برای کنترل علایم بیماری استفاده کرد که در بیماران مراحل پیشرفته، کارآمد نیستند.

منبع برای مطالعه بیشتر شما

2- کشف ژن‌های جدیدی که مرتبط با بیماری آلزایمر هستند

با کشف یک دوجین ژن جدید مرتبط با شایع‌ترین شکل بیماری آلزایمر -که در کهنسالی رخ می‌دهد- تعداد کل ژن‌هایی مرتبط با این بیماری به 24 عدد رسیده است.

ژن‌های جدید باعث پاسخ‌های ایمنی در بدن و التهاب می‌شوند که هر دوی آنها با آسیب مغزی که در آلزایمر رخ می‌دهد، ارتباط دارند.

با کشف ژن‌های بیشتر، پژوهشگران می‌توانند با هدف‌گیری آنها، داروهای جدیدی تولید کنند که علایم کاهش حافظه و زوال عقل را که علایم شاخص این بیماری هستند، کم کنند.

3- تبدیل تخمک‌های کم‌کیفیت به تخمک‌ها سالم

نارسایی تخمدان، دلیل ناباروری دسته‌ای از زنان است. پژوهشگران موفق شده‌اند که شیوه‌ای برای کمک به این زنان، پیدا کنند. در این شیوه تخمک‌های بالغ سالم تولید می‌شود.

به این شیوه «فعال‌سازی داخل لوله آزمایش» گفته می‌شود که برای آن باید یک تخمدان یک قسمتی از بافت یک تخمدان برداشته شود و سپس در معرض پروتئین‌ها و یک سری عوامل رشد قرار بگیرند، تا فولیکول‌های نابالغ به فولیکول‌های حاوی تخمک تبدیل شوند.

بافت، سپس دوباره به بدن پیوند می‌شود و نزدیک لوله‌های فالوپ کاشته می‌شود.

تا حالا 27 زن، داوطلب آزمایش این شیوه شده‌اند، که از این عده پنج نفر تخمک‌های زنده تولید کرده‌اند، یکی حامله است و دیگری هم یک فرزند سالم به دنیا آورده است.

4- قرص مدفوع!

نه! در عنوان این بخش غلو کرده‌ایم، این قرص دقیقا یک تکه مدفوع نیست، بلکه از باکتری‌های مدفوع ساخته شده است.

روده‌های ما انباشته از باکتری‌هایی هستند که برای سلامت ما مفید هستند، این باکتری‌ها به هضم غذا و بی‌اثر کردن باکتری‌های زیان‌آور کمک می‌کنند.

همین باکتری‌ها هستند که برای مثال باکتری‌ای به نام کلستردیوم دیفیشیل را که می‌تواند باعث اسهال و التهاب کشنده روده بزرگ شود، سرکوب می‌کنند.

مجتمع کردن این باکتری‌های در یک قرص، ایده درخشان دکتر توماس لویی از دانشگاه کالگاری بوده است.

از 27 بیماری که این کپسول ژلی را آزمایش کردند، هیچ یک دچار عفونت دوباره با کلستردیوم نشدند.

البته پیش از این هم از باکتری‌های مدفوع برای درمان این بیماران استفاده می‌شد، اما در شیوه قبلی موسوم به پیوند مدفوع که در یک پزشک بیشتر در مورد آن توضیح مشروح داده بودم، باکتری‌های از طریق یک لوله بینی-معدی وارد دستگاه گوارش می‌شدند.

پس با شیوه جدید هم مواد سمی غیرضروری وارد بدن نمی‌شوند و هم شیوه بسیار ساده‌تر است.

5- شیوه‌ جدیدی برای پیوند مو

در شیوه مرسوم پیوند مو، فولیکول‌های مو از پشت سر یک فرد طاس، به جلو منقل می‌شوند. پیوند مو معمولا 8 ساعت طول می‌کشد و جای زخم بزرگی هم در عقب سر فرد، باقی می‌گذارد. در این شیوه تعداد کلی موهای یک فرد زیاد نمی‌شود، بلکه موها از منطقه پرتراکم به جایی که مویی نیست یا تراکم موی کمی دارد، منتقل می‌شود.

اما در شیوه جدید پژوهشگران دانشگاه کلمبیا، وصله کوچکتری از پوست را برمی‌دارند، سلول‌های ریشه مو را در آزمایشگاه کشت می‌دهند و بعد آنها را به پوست بی‌مو تزریق می‌کنند. با این شیوه به جای جابجایی مو، واقعا تعداد موهای فرد، زیاد می‌شود.

اگر بخواهم بیشتر توضیح بدهم باید بگویم که 40 سال است دانشمندان متوجه شده‌اند که اگر سلول‌های پاییلای پوست را در جوندگان پیوند بزنند، این سلول‌ها باعث برنامه‌ریزی سلول‌های پیرامونی پوست و تشکیل فولیکول مو می‌شوند. اما در مقام عمل در انسان، سلول‌هایی پاپیلایی که کشت داده می‌شدند، این توانایی مهم را از دست می‌دادند. در شیوه جدید این توانایی سلول‌های پاپیلا حفظ می‌شود.

اما شیوه آزمایش این روش نو، هم در نوع خود جالب بود: پژوهشگران پوست اضافه شیرخوارهایی را ختنه می‌شدند، برداشتند و به موش‌ها پیوند زدند! دلیل این کار این بود که این پوست، هیچ فولیکولی ندارد و بنابراین اگر مویی با اقدامات دانشمندان در آن رشد می‌کرد، این موی جدید ناشی از رشد فولیکول‌های دیگر منطقه نبود و از همان سلول‌های تزریقی با روش جدید، منشأ گرفته بود.

منبع برای مطالعه بیشتر

6- تزریق یک دوز واکسن ضد ویروس پاپیلوما، هم ممکن است اثر حفاظتی علیه این ویروس ایجاد کند

واکسن ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV یکی از بهترین راه‌های پیشگیری از زگیل‌های تناسلی و سرطان دهانه رحم است، اما تنها نیمی از دختران و پسران در سنین 11 و 12 سالگی، سه دوز مرسوم واکسن را دریافت می‌کنند.

خوشبختانه، تحقیقات جدید نشان داده‌اند که تنها یک دوز از این واکسن، باعث ایجاد پادتن‌هایی به میزان 24 بار بیشتر از عفونت واقعی با این ویروس می‌شود. این یافته با تحقیق روی زنان کوستا ریکا، به دست آمد.

هنوز مشخص نیست که این سطح از پادتن‌ها می‌توانند برای حفاظت در برابر عفونت کافی باشند و احتمال ابتلا به سرطان را کم کنند یا نه. اما این یافته این احتمال را برمی‌انگیزد که تزریق یک دوز واکسن هم مفید است.

7- کلون کردن با سلول‌های پوست انسان

در سال 1996، گوسفندی با نام «دالی»، نخستین پستاندار کلون‌شده دنیا شد. در شیوه کلون کردن، هسته یک سلول بالغ را در فرایندی به نام انتقال هسته، به داخل تخمکی که هسته‌اش را برداشته‌اند، منتقل می‌کنند. سپس با تحریک شیمیایی و الکتریکی، این هسته بالغ را وادار به تقسیم می‌کنند.

پیش از این دانشمندان کره‌ای مدعی انجام این کار در انسان شده بودند، اما به زودی مشخص شد که آنها تقلب کرده‌اند و به جای یک هسته بالغ، از هسته یک سلول تخم که با لقاح آزمایشگاهی یا IVF حاصل شده بود، استفاده کرده‌اند.

اما این بار، شوخرات میتالیپوف -استاد دانشگاه اورِگان- واقعا موفق به انجام این کار شده است، البته این پژوهش آنها منجر به تولید یک انسان کلون‌شده نشد و تنها به منظور تولید سلول‌های بنیادی جنینی صورت گرفته بود، با این تحقیق این امید زنده شده که در آینده با ثمرات این آزمایش بشود، به سلول‌های بنیادی‌ای رسید که برای درمان آلزایمر و بیماری‌های قلبی یا دیابت بشود از آنها استفاده کرد.

8- نخستین آزمایش خانگی بارداری که می‌تواند سن حاملگی را هم نشان بدهد

آزمایش خانگی حاملگی (بیبی چک) تا حالا فقط بگوید که زنی بادار است یا نه و اطلاعاتی در مورد سن حاملگی نمی‌داد اما سازمان غذا و داروی آمریکا FDA یک تست خانگی جدید به نام Clearblue را تأیید کرده است که می‌تواند سن حاملگی را هم با سنجش هورمون HCG تخمین بزند. این وسیله می‌تواند به زن باردار بگوید که از مدت زمان حاملگی‌اش یک تا دو هفته – دو تا سه هفته یا بیشتر از سه هفته گذشته است و در مورد زمان‌های حاملگی بیشتر مسلما چیزی نمی‌تواند بگوید.

9- تغییر معیارهای تجویز داروهای پایین‌آورنده کلسترول 

انجمن قلب آمریکا و کالج آمریکایی بیماری قلب، باز هم ضابطه‌های درمان کلسترول را تغییر داده‌اند.

کلسترول خون شما باید در چه حدی حفظ شود؟

باید بگوییم، بستگی دارد که وضعیت شما چطور باشد. در واقع بر حسب سن، جنس، سیگاری بودن، مبتلا بودن به پرفشاری خون یا بیماری‌های قلبی، کلسترول «نرمال» متفاوت است.

با معیارهای جدید، بیماران به صورت هدفمندتری تحت درمان با داروهای کاهنده کلسترول (استاتین‌ها) قرار می‌گیرند.

توصیه می‌کنم اگر پزشک هستید این فایل PDF را دانلود کنید و مطالعه کنید.

10- گامی به سوی محو ایدز: شیرخوار آلوده به ویروس HIV که شفا یافت

باورنکردنی است! دکتر هانا گای -یک متخصص اطفال دانشگاه میسیسیپی- هم آزمایش‌ها را دوباره چک کرد یا مطئن شود:

داستان این است که یک نوزاد متولدشده از بیمار مبتلا به ایدز داشت که ویروس HIV آلوده شده بود، اما دو سال بعد از تولد، این شیرخوار دیگر تقریبا عاری از ویروس است و او از نظر «عملکردی» شفا یافته است.

این نوزاد، بعد از تولد علایم عفونت را نشان داده بود، بار زیاد ویروس در خون او با ترکیبی از سه داروی ایدز که پیشتر تنها در یالغین استفاده می‌شد، درمان شد.

البته باید خاطرنشان کنیم که برای کاهش احتمال انتقال ویروس HIV از یک مادر به نوزاد، مادر و نوزاد با یک داروی ضد ویروسی درمان می‌شوند. اما در این مورد چون خود مادر مطلع نبود که آلوده است، این کار صورت نگرفته بود.

پس به ناچار از ترکیب سه دارو استفاده شد، نوزاد به دارو پاسخ داد و حتی هنگامی که دارو قطع شد، باز هم بار زیاد ویروسی در بدن او مشاهده نشد.

دانشمندان پیش از این توانسته بودند که با شیوه‌های جدید درمانی، به میزان شصت درصد ماندن بیماران در مرحله نهفته بیماری را بیشتر کنند. اما این گزارش مورد جدید، این امید را زنده کرده است که اگر درمان ضد ویروس زودهنگام شروع شود، شانس متوقف کردن بیماری هم وجود دارد.

منبع