یک عکس و سه مدعی: چه کسی پرتره زمین را گرفت؟

عکس‌های تاریخی و شاخصی که با یک نگاه برای همیشه در ذهنمان نقش می‌بندند زیادند، ما گاهی فریفته زیبایی خود عکس می‌شویم، گاهی ذهنمان بیشتر متوجه مضمون عکس می‌شود و به محیط و زمان و فضایی که عکس در آن گرفته شده است، توجه می‌کنیم. در این بین خیلی کم پیش می‌آید که به داستان گرفته شده یک عکس توجه کنیم.

در یک پزشک، پست‌های پراکنده‌ای را به عکس اختصاص داده‌ام. سه پست تقلب کوچک عکاس جنگ و The Tank Man، جستجوی بی‌نتیجه سوژه مشهور عکس و عشق در بلوای تیانانمن را در این بین خیلی دوست دارم.

در این نوشته، می‌خواهم داستان یک عکس مشهور دیگر را برایتان روایت کنم، عکسی که پیش از این فکر می‌کردم که با وجود زیبا بودن، عکسی معمولی است!

این عکس شاخص را شما به احتمال زیاد صدها بار، شاید هم هزاران بار دیده‌اید، این عکس در تبلیغات خودروها، پرچم روز زمین، روی تی‌شرت‌ها، تمبرهای پستی، روجلد کتاب‌ها، بیلبوردها، پدهای ماوس‌های کامپیوتر و روی هر سطح دیگری که فکرش را بکنید، کار شده است. این عکس، حتی صفحه فیس‌بوک خود را دارد. در آرشیو ناسا، این عکس با کد AS17-148-22727 طبقه‌بندی شده است ولی معمولا آن را تحت عنوان عکس مرمر آبی می‌شناسیم.

چهل سال از زمانی که این عکس گرفته شده می‌گذرد، با این وجود مطمئن نیستیم که چه کسی این عکس را گرفته است.

اما واقعا چه چیزهایی این عکس را شاخص کرده است؟

این عکس، اولین عکسی است که زمین را به صورت یک دایره کامل نشان می‌دهد آن هم در حالی که همه سطح زمین در آن، روشن است و جالب است بدانید که تنها عکس کاملی از کره زمین است که توسط یک انسان گرفته شده است.

برای اینکه بتوان چنین عکسی را از زمین گرفت، فاصله؛ باید دست‌کم دوازده هزار مایل باشد، تا به حال تنها 24 انسان، این قدر از زمین فاصله گرفته‌اند! این 24 نفر، سرنشینان 9 مأموریت‌های آپولو بین سال 1967 تا 1972 بودند. از این بین، تنها سه نفرشان، کره زمین را به صورت کامل در نور روز دیدند.

داشتن چنین فاصله‌ای از زمین هم، تضمینی برای گرفتن چنین عکسی نیست، چون عکاس فضانورد، باید در پنجره باریکی بین زمین و خورشید قرار داشته باشد، طوری که همه دایره زمین، روشن باشد وگرنه او می‌تواند عکسی بگیرد که تنها، قسمتی از آن روشن است و مسلما تأثیرگذاری عکس مرمر آبی را نخواهد داشت.

اما در هفتم دسامبر سال 1972، ناسا تصمیم گرفت با موشک ساترن 5، آخرین مأموریت از مجموعه مأموریت‌های آپولو را انجام بدهد. این مأموریت برای نخستین بار شب‌هنگام انجام شد.

سه فضانورد این مأموریت اینها بودند: یوجین سرنان (فرمانده آپولو 17)، هاریسون (جک) اشمیت (خلبان قسمت ماه‌نشین آپولو) و ران ایوانس (خلبان قسمت فرماندهی سفینه). قسمت اصلی فرماندهی، زمانی که قسمت ماه‌نشین روی ماه می‌نشست، در مدار ماه باقی می‌ماند.

اما بعد از مشهور شدن مرمر آبی، هر سه این فضانوردان ادعا کردند که خودشان این عکس را گرفته‌اند!

در پنج مأموریت قبلی آپولو، فرمانده مأموریت می‌توانست انتخاب کند که چه کسانی را با خود به هماره ببرد، اما زمانی که مأموریت آخر انجام شد قوانین تغییر کرد، به همین خاطر جک اشمیت که یه فضانورد -دانشمند بود و جغرافی‌دان تحصیل‌کرده هاروارد بود، به نوعی تحمیل شد. فضانوردان دیگر، پذیرش خوبی نسبت به این دانشمند -فضانوردها نداشتند.

در شش ساعت اول، فضانوردان به شدت مشغول بودند. در مأموریت‌های ماه، سفینه دو بار زمین را دور می‌زد تا شتاب لازم برای حرکت به سوی ماه را پیدا کند، این دو دور گردش، حدود سه ساعت طول می‌کشید. زمانی که موشک بوستر برای ترک مدار زمین، آتش شد، آنها مجددا در سمت روشن زمین قرار گرفتند. در این زمان فضانوردان کارهای بسیار مهم و حساسی را انجام می‌داند و اصلا از آنها خواسته نشده بود که به عکاسی بپردازند و فرصتی هم برای نگاه کردن به زمین از پنجره نداشتند.

اما بعد از پنج ساعت، یکی از فضانوردان به پنجره نگاه کرد و منظره‌ای که دید مشتاقش کرد که تنها دوربین Hasselblad را بردارد و چهار عکس بگیرد، او عکس‌ها را با فاصله یک دقیقه گرفت و میزان نوردهی را بعد از عکس اول تغییر داد. عکس دوم از همه واضح‌تر و بهتر شد و همان عکس مشهور بالای این نوشته است. عکاس، بعد از گرفتن عکس‌ها چیزی به همکاران خود نگفت و تا هفته‌ها هم هیچ اشاره‌ای به عکس نشد.

ده روز بعد، زمانی که آنها به سلامت به زمین برگشتند و عکس در لابراتوار ساختمان شماره هشت مرکز فضایی جانسون مورد بررسی قرار گرفت. یک تکنسین عکس به نام دیک آندروود، ناگهان این نکته را کشف کرد که این عکس نخستین عکس کاملی از زمین است که در آن همه زمین روشن است. در اینجا بود که نگاه‌ها به سمت این عکس جلب شد و این عکس در صفحه نخست همه روزنامه‌ها چاپ شد.

زمانی که عکس گرفته شد، زمان تغییر فصل بود، قطب جنوب با ابرهای سفید پوشیده شده بود و منظره ابرهای سفید چرخان بر روی اقیانوس‌های آبی، قسمت سبز آفریفا و صحراهای عربستان، در کنار هم عکس را زیبا کرده بودند. زمین با این اوضاف در میان تاریکی مطلق خودنمایی می‌کرد. این عکس یک پرتره بی‌نظیر جهان زنده بود.

البته از آنجا که عکس را عکاسی در شرایط بی‌وزنی گرفته بود، که هیچ تصوری از بالا و پایین نداشت، در عکس اصلی، قطب جنوب در بالا بود، اما در زمان چاپ عکس، مطابق انتظار ما عکس چرخانده شد و قطب جنوب در پایین قرار داده شد. این عکس زمانی گرفته شده بود که سفینه آپولو 17، 28 هزار مایل از زمین فاصله داشت، در آن زمان هر سه فضاورد کارهای زیادی برای انجام دادن داشتند.

اما بعد از مشهور شدن عکس، هر سه فضانورد با قاطعیت گفتند که خودشان عکس را شکار کرده‌اند. البته از آنجا که طبق قوانین ناسا، همه دست‌آوردهای فضایی مأموریت‌های ناسا در مالکیت سازمان قرار می‌گیرد، هیچ مالکیت شخصی برای این سه متصور نبود. ران ایوانس در سال 1990 بدون پس گرفتن ادعایش درگدذشت و با وجود گذشت چهل سال، هنوز سرنان و اشمیت، ادعا می‌کنند که خودشان این عکس را گرفته‌اند.

سرنان (چپ) در کنار اشمیت

سال 2002، در سی‌امین سال پرواز آپولو 17، جیمز کامرون -فیلمساز مشهور هالیوود- در لس آنجلس حامی مالی یک مراسم گرامیداشت این مأموریت شد. در این مراسم، ضیافت شامی هم در یکی از ساختمان‌های هالیوود برگزار شد، اما سرنان و اشمیت در این مراسم هم از دیدار هم اجتناب کردند.

صاحب‌نظران معتقدند که احتمال اینکه اشمیت این عکس را گرفته باشد بیشتر است، چون او کار کمتری نسبت به دو نفر دیگر داشت. فرمانده سرنان در آن زمان سرش خیلی شلوغ بود. به علاوه اشیت به سبب اینکه یک دانشمند بود و اصولا برای مشاهده آموزش دیده بود، احتمال بیشتری دارد که مشتاق به عکس گرفتن شده باشد.

اشمیت سال‌ها بعد یک سناتور کنگره آمریکا شد، سرنان را هم البته اگر مفتخر به گرفتن این عکس مشهور نباشد، لاقل می‌تواند بی‌مدعی یک لقب دیگر را تا سال‌های سال یدک بکشد: آخرین کسی که تا حال حاضر روی ماه قدم برداشته است.

منبع: آتلانتیک